Czym jest Integracja Sensoryczna?

W 1993 r. do Polski dotarła METODA SI/ Integracji Sensorycznej, której celem jest przywrócenie prawidłowej pracy zmysłów w celu płynnego codziennego funkcjonowania.

Metoda odwołuje się w swoich założeniach do doświadczeń zmysłowo ruchowych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania dziecka. Należy pamiętać, że jest ona składową podejścia SI, które zakłada patrzenie na rozwój człowieka z szerszej perspektywy od narodzin do starości.

Każdy człowiek ma określony profil sensoryczny. Profil ten odnosi się do specyfiki odbioru bodźców zmysłowych. Zakłócenia w odbiorze i integrowaniu bodźców zmysłowych mogą stanowić trudności, które negatywnie wpływają na codzienne życie człowieka.

Większość z nas nie myśli, w jaki sposób wykonywać dane czynności, nie analizujemy, jak nasz mózg przetwarza i integruje informacje zmysłowe, nasze systemy sensoryczne pracują automatycznie, co umożliwiana nam np. chodzenie, chwytanie, utrzymanie równowagi. Niestety, wspomniane automatyzmy nie występują u wszystkich, co skutkuje problemami w codziennym funkcjonowaniu.

Rozpoznawanie zaburzeń SI

Jeśli zauważysz, że dziecko w codziennym funkcjonowaniu ma różnego rodzaju trudności, reaguj, ponieważ jest bardzo prawdopodobne, że możemy mieć do czynienia z zaburzeniami Integracji Sensorycznej. Warto udać się do specjalisty, kiedy dziecko wykazuje któreś z objawów na obrazku.

żółta strzałka skierowana w prawą stronę
infografika jak rozpoznać zaburzenia integracji sensorycznej

Praca z dzieckiem z zaburzeniami SI

Nadwrażliwość na bodźce jednym z wielu problemów, z którymi borykają się dzieci z zaburzeniami Integracji Sensorycznej. To, co dla człowieka z prawidłowo funkcjonującym systemem dotykowym, wzrokowym, słuchowym czy węchowym jest odbierane jako przyjemne, może być zupełnie inaczej odbierane przez dzieci z zaburzeniami Integracji Sensorycznej. Istnieje kilka wskazówek jak organizować środowisko dzieciom nadwrażliwym na bodźce.

• Nadwrażliwość wzrokowa

  • Zadbaj o stonowaną kolorystykę ścian i wyposażenia w pomieszczeniu. Unikaj jaskrawych farb z dużą ilością wzorów i elementów.
  • Zainstaluj włącznik światła z regulacją natężenia oświetlenia, pamiętaj by zwiększać nasilenie światła podczas nauki, zabawy i aktywności, a zmniejszać, gdy zbliża się pora snu.
  • Unikaj zbyt wielu elementów w polu widzenia dziecka, mogą okazać się pobudzające i rozpraszać uwagę.
  • Spróbuj ograniczyć ilość zabawek w otoczeniu dziecka, schowaj je do pojemników i wyciągaj tylko na czas określonej rozrywki.

Warto również wykonywać z dzieckiem proste ćwiczenia w domu. Istnieje kilka ciekawych zabaw i zajęć, które z powodzeniem przeprowadzisz samodzielnie, bez udziału terapeuty.

Jak w warunkach domowych przeprowadzać stymulację sensoryczną u dzieci nadwrażliwych wzrokowo?

Wykorzystaj lub stwórz tablet manipulacyjny. Wystarczy, że na tacce umieścisz dwa/lub więcej pojemników z płynem oraz kilka kubeczków. Przelewanie płynu z kubeczka do kubeczka będzie ćwiczeniem, które z pewnością sprawi mnóstwo frajdy, a do tego przyniesie korzyści dla zdrowia.

Spróbuj także zaproponować dziecku zabawę z wahadełkiem. Najprostszym rozwiązaniem jest zakup urządzenia typu Wahadło Newtona, ale możesz również wykonać wahadełko samodzielnie. W tym celu zawieś piłkę na sznurku i wytłumacz dziecku, że jego zadaniem jest wodzenie wzrokiem po piłce. Obserwowanie uderzających o siebie kuleczek skupi uwagę, usprawni ruch gałek ocznych oraz zapobiegnie nadmiernemu zmęczeniu dziecka.

• Nadwrażliwość słuchowa

  • Przede wszystkim pamiętaj, że dźwięk, który dla Ciebie jest ledwo słyszalny, może być zupełnie inaczej odbierany przez dziecko. Dlatego postaraj się nie zostawiać włączonego telewizora i radia, nawet jeśli pracują w oddali. Nieprzyjemny dla dziecka może się okazać nawet dźwięk pracującego filtra w akwarium czy szum klimatyzatora.
  • Słuchaj uwag dziecka i nie narażaj go na kontakt z nietolerowanymi przez niego dźwiękami.
  • Staraj się zamykać okna, szczególnie gdy dźwięki z zewnątrz są nasilone.
  • Zminimalizuj hałas towarzyszący kąpieli. Wyłóż łazienkę ceramicznymi kafelkami, które będą eliminować odbijanie się dźwięków i powstawanie echa.
  • Kup dziecku słuchawki i z ich pomocą dostarczaj odpowiednią ilość dźwięków zalecanych przez terapeutę.

Jak w warunkach domowych przeprowadzać stymulację sensoryczną u dzieci nadwrażliwych słuchowo?

W warunkach domowych możesz stymulować funkcje słuchowe, puszczając dziecku różnego rodzaju nagrania dźwiękowe. W ciągu dnia odtwarzaj łagodne i odprężające nagrania odgłosów natury, a przed snem bajki odczytywane przez lektora.

Możesz urządzić z dzieckiem wspólny teatrzyk lub koncert. Wykorzystaj do tego różne instrumenty i przyzwyczajaj dziecko do kontaktu z dźwiękami.

Doskonałym rozwiązaniem jest także zastosowanie gotowych ćwiczeń zawartych na programach multimedialnych. Wykonując ćwiczenia dziecko będzie usprawniało i rozwijało percepcję słuchową w formie zabawy.

• Nadwrażliwość węchowa

  • Stosuj bezzapachowe kosmetyki pielęgnacyjne.
  • Ogranicz sytuacje, w których dziecko może mieć styczność z mieszanką różnych zapachów, przede wszystkim unikaj sklepów kosmetycznych i perfumerii.
  • Pozbądź się z domu akcesoriów wydzielających intensywną woń: mocnych dezodorantów, kadzidełek i odświeżaczy powietrza.
  • Zadbaj o to, aby potrawy przygotowywane dla dziecka nie zawierały silnych przypraw, a podczas przygotowywania posiłków otwórz okno i włącz wentylator.

Jak w warunkach domowych przeprowadzać stymulację sensoryczną u dzieci nadwrażliwych węchowo?

Chcąc wspierać terapię w domu, warto stopniowo przyzwyczajać dziecko do niektórych aromatów. Można to robić między innymi przez angażowanie dziecka w proces przygotowywania posiłków. Podczas gotowania prezentuj różne zapachy oraz smaki i pozwól dziecku oswajać się z nimi.

Wykorzystaj również pudełka zapachowe. Specjalne pojemniki z otworem przeznaczonym do umieszczania w nich składników o różnych zapachach, pozwolą doświadczać różnych aromatów i zwiększą tolerancję na niektóre z nich.

Ciekawym rozwiązaniem jest również wykorzystanie olejków eterycznych, które ułatwią oddychanie, a przy tym zachęcą dzieci do poznawania zapachów.

• Nadwrażliwość dotykowa

  • Zwróć uwagę na to, jakie ubrania kupujesz dziecku. Unikaj odzieży z wyraźnymi szwami od wewnątrz, ubrań z gumkami wokół nadgarstków i bioder, a także golfów i wełnianych swetrów.
  • Posłuchaj jakie materiały powodują dyskomfort dziecka i uszanuj jego uwagi.
  • Pozbywaj się z ubrań metek, które mogą okazać się drażniące.
  • Pamiętaj, aby kupować luźne ubrania i bieliznę, które nie będą przylegały do ciała.
  • Na czas kąpieli i czesania stosuj odżywki i osłaniaj szyję i plecy dziecka przed kontaktem z włosami.

Jak w warunkach domowych przeprowadzać stymulację sensoryczną u dzieci nadwrażliwych dotykowo?

Najprostszym sposobem stymulowania funkcji dotykowych w domu, będzie wykonywanie różnego rodzaju masaży, które pobudzą receptory czuciowe dziecka. Ważne, aby wykonywać masaż w sposób delikatny z wykorzystaniem profesjonalnego sprzętu, takiego jak np. masażer z wypustkami.

Poza tym, stwarzaj dziecku jak najwięcej okazji do poznawania i badania różnych faktur. W sklepach z asortymentem terapeutycznych dostępnych jest wiele gotowych pomocy, między innymi ścieżki sensoryczne.

Możesz również wykonać podobną ścieżkę za pomocą elementów znajdujących się w Twoim bezpośrednim otoczeniu. Wybierz się z dzieckiem na spacer, a po drodze nazbierajcie produkty o różnych strukturach i kształtach np. kamienie, szyszki, żołędzie, iglaki itp. następnie ułóż na macie lub dywanie zebrane wcześniej przedmioty i zachęć dziecko do pokonania wyjątkowego toru przeszkód.

Stymulacja dotykowa i przyzwyczajanie do różnych konsystencji może odbywać się także dzięki zabawie uwielbianymi przez dzieci masami plastycznymi m.in. piaskiem kinetycznym, ciastoliną, czy PlayMais.

 

Zaburzenia integracji sensorycznejIntegracja sensoryczna to proces, w którym mózg przetwarza i interpretuje informacje odbierane przez zmysły (takie jak wzrok, słuch, dotyk, smak, węch oraz propriocepcja – czyli zmysł umiejscowienia ciała w przestrzeni i kontroli ruchu), aby skutecznie reagować na otaczający świat. Jest to niezbędna umiejętność, która umożliwia dziecku funkcjonowanie w codziennym życiu przez umożliwienie prawidłowego poruszania się, reagowania na bodźce środowiskowe, spostrzegania relacji przestrzennych oraz utrzymania równowagi emocjonalnej.

Niestety, zaburzenia integracji sensorycznej są coraz powszechniejsze u dzieci, dlatego w ostatnich latach znacznie zwiększyła się świadomość społeczeństwa w tym obszarze. W związku z tym, coraz częściej to sami rodzice zauważają pierwsze symptomy sygnalizujące nieprawidłowości. Wśród wspomnianych objawów mogą  znaleźć się negatywne reakcje na bodźce dotykowe, ruchowe, słuchowe, opóźniony rozwój mowy, nadaktywność czy trudności w koncentracji. Zrozumienie i szybka reakcja na te oznaki są kluczowe dla wsparcia dziecka w jego rozwoju.
Nieprawidłowości w integracji sensorycznej mogą prowadzić do różnych dysfunkcji w odbiorze i przetwarzaniu bodźców zmysłowych, dotykając obszarów takich jak dotyk, propriocepcja, układ przedsionkowy, słuch, wzrok, węch i smak. Dlatego ważne jest, aby podjąć odpowiednie kroki w pierwszym etapie, konsultując swoje dziecko ze specjalistą. Jeśli zaistnieje taka potrzeba, terapeuta zaproponuje odpowiedni plan terapii, która pomoże dziecku w radzeniu sobie z tymi trudnościami. W ramach terapii stosuje się różnorodne techniki i narzędzia, takie jak ćwiczenia ruchowe, terapia zajęciowa, terapia zabawowa oraz stymulacja sensoryczna. Te różnorodne formy pomocy terapeutycznej są dostosowywane do indywidualnych potrzeb i możliwości pacjenta, wspierając go w procesie regulacji sensorycznej i poprawy funkcjonowania codziennego życia. Diagnoza i leczenie wymagają więc zindywidualizowanego podejścia, dostosowanego do konkretnych potrzeb pacjenta.

Produkty, które mogą wspomagać zabawy i aktywności związane z zaburzeniami integracji sensorycznej, obejmują różnorodne sensoryczne zabawki i narzędzia, które zapewniają różnorodne bodźce zmysłowe. Pomoce, które mogą wesprzeć rodziców w zabawach sensorycznych to m.in.: huśtawki sensoryczne,  pozwalające stymulować doznania ruchowe i zmysł równowagi, pomoce obciążeniowe, zabawki sensoryczne, piłki, zabawki o różnych fakturach czy kształtach. Niespotykanym rozwiązaniem są też puzzle sensoryczne, z których można wspólnie układać trasy, dzięki różnej fakturze każdego z puzzli wspomagamy bodźce dotykowe rak i stóp. Innymi, idealnymi pomocami mogą być przeróżne tablice manipulacyjno – sensoryczne, akcesoria do ćwiczeń równowagi, światłowody czy kolumny świetlne w ramach kącików lub sali doświadczania świata. Ciekawym rozwiązaniem, z którego warto korzystać są skrzynki sensoryczne z otworami. Praca z tego typu pomocami polega na umieszczaniu w nich przedmiotów o różnych fakturach, dzięki czemu wzbudzamy w dzieciach ciekawość, wzmacniając chęci do podejmowania wyzwań.